Πως o Πύργος στη Θεσσαλονίκη έγινε λευκός. Ως τι λειτουργούσε πριν

Αυτή η φωτογραφία του 1896 είναι από τις παλαιότερες που δείχνουν τον Λευκό Πύργο με οχύρωση. Προέρχεται από την συλλογή της...
Wilhelmina von Hallwyl η οποία ταξίδεψε στην Ελλάδα μαζί με τον σύζυγό της Walther von Hallwyl. Μόλις πριν από λίγα χρόνια ένας Εβραίος κατάδικος τον είχε ασβεστώσει  για να κερδίσει την ελευθερία του.

Ο Λευκός Πύργος είναι οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής του 15ου αιώνα. Υψώνεται στην παραλία της Θεσσαλονίκης και αποτελεί το μνημείο – σύμβολο της πόλης. Η ακριβής χρονολόγησή του δεν είναι γνωστή, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι κτίσθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα, μετά την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, αντικαθιστώντας παλαιότερο βυζαντινό πύργο, του 12ου αιώνα.

Σύμφωνα με περιγραφές περιηγητών και παλαιές απεικονίσεις της πόλης, το θαλάσσιο τμήμα του τείχους, που κατεδαφίστηκε το 1867, είχε τρεις πύργους, από τους οποίους ο ανατολικός ήταν ο Λευκός Πύργος, χτισμένος ακριβώς στο σημείο όπου συναντιόταν το ανατολικό με το θαλάσσιο τείχος. Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ο πύργος περιβαλλόταν από χαμηλό οκταγωνικό περίβολο, ενισχυμένο με οκταγωνικούς πυργίσκους στις τρεις γωνίες του.

O «Πύργος του Αίματος» κατέληξε «Λευκός» από τα χέρια ενός Εβραίου κατάδικου. Στη μακρά ιστορία του, ο πύργος έχει αλλάξει αρκετές φορές ονόματα και χρήσεις. Αρχικά ονομαζόταν «Πύργος του Λέοντος», όπως αναφέρει τουρκική επιγραφή του 1535-1536, η οποία υπήρχε στην είσοδό του εξωτερικού περιβόλου (τώρα κατεδαφισμένος) και η οποία μάλλον αναφερόταν στη χρονολογία κατασκευής του περιβόλου. Από τον 17ο αιώνα αναφέρεται ως »Φρούριο της Καλαμαριάς», ενώ το 19ο αιώνα ως »Πύργος των Γενιτσάρων» και »Πύργος του Αίματος». Μετά τη διάλυση του τάγματος των Γενίτσαρων το 1826 αποκτά το όνομα Kanli-Kule, δηλαδή Πύργος του Αίματος λόγω των σφαγών των Γενιτσάρων. Το όνομα διατηρείται και μετά το 1826 λόγω της λειτουργίας του ως φυλακή μελλοθανάτων και τόπος βασανιστηρίων, οι οποίοι συχνά εκτελούνταν από τους Γενιτσάρους γεμίζοντας με αίμα τους τοίχους.

Το σύγχρονο όνομά του το πήρε όταν ένας Εβραίος κατάδικος, ο Nathan Guidili, τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του, το 1891.

Μέχρι το 1912 ο χριστιανικός πληθυσμός συνέχιζε να τον αναφέρει Kanli-Kule, ενώ ο εβραϊκός υιοθετούσε το Torre Blanca, ομοίως με τους Τούρκους, που τον ονόμαζαν Beyaz-Kule, δηλαδή Λευκός Πύργος.

Το λάφυρο από το βυθισμένο τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ Μπουλέν», στο οποίο κυματίζει σήμερα στην κορυφή του πύργου η ελληνική σημαία. Το 1912 μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, υψώθηκε η ελληνική σημαία στην κορυφή του Λευκού Πύργου με ιστό το κεντρικό κατάρτι, που ήταν λάφυρο-τρόπαιο από το βυθισμένο στον Θερμαϊκό τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ-Μπουλέν». Τη θρυλική  επίθεση είχε κάνει με το τορπιλλοβόλο Τ-11  ο Νικολάος Βότσης στον Βαλκανικό πόλεμο.

Τα υπολείμματα του Φετχί Μπουλέντ όπως φαίνονταν στον Θερμαϊκό. H εντολή που δόθηκε ήταν: “Εκτελέσατε επίθεσιν κατά του εν Θεσσαλονίκη ορμούντος τουρκικού πλοίου, συμφώνως με πρωινήν τηλεγραφικήν συνεννόησιν μετά Αρχηγού Γενικού Επιτελείου”.

Η βύθιση του θωρηκτού έγινε τη νύχτα της 18ης Οκτωβρίου του 1912 από τον Ναύαρχο Βότση Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λευκός Πύργος στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, ενώ το 1916 χρησιμοποίησαν έναν όροφό του για τη φύλαξη αρχαιοτήτων από αρχαιολογικές εργασίες στη ζώνη ευθύνης του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος.

Το 1927 εκπέμπει μέσα από τον Λευκό Πύργο η πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, το μνημείο περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο και έως το 1983 φιλοξένησε την αεράμυνα της πόλης, το εργαστήριο Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου και συστήματα Ναυτοπροσκόπων. 

Στις 25 Μαρτίου του 1927 ο πρωτοπόρος της Ελληνικής και της Βαλκανικής Ραδιοφωνίας Χρίστος Τσιγγιρίδης (1877-1947) έκανε την πρώτη του ραδιοφωνική εκπομπή με την κεραία του Ναυτικού. Το 1983-1985 έγινε από την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων η αναστήλωση του μνημείου και η μετατροπή του σε εκθεσιακό χώρο. 

Οι εσωτερικοί χώροι του Λευκού Πύργου και η αξεπέραστη θέα του 

Ο Λευκός Πύργος είναι κυλινδρικός με ύψος 33,90 μ. και διάμετρο 22,70 μ. Έχει ισόγειο και έξι ορόφους, που επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο μήκους 120 μ., το οποίο ελίσσεται κοχλιωτά σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο, αφήνοντας στο κέντρο έναν κυκλικό πυρήνα διαμέτρου 8,50 μ Ανήκει διοικητικά στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και από το 2006 λειτουργεί μόνιμα ως Μουσείο Πόλης της Θεσσαλονίκης. Σε κάθε όροφο σχηματίζεται μια κεντρική κυκλική αίθουσα, με την οποία επικοινωνούν μικρότερα τετράπλευρα δωμάτια, ανοιγμένα στο πάχος του εξωτερικού τοίχου. Όπως αναφέρουν ιστορικές μαρτυρίες, αλλά και η εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων, η ύπαρξη τζακιών, καπναγωγών και μικρών αφοδευτηρίων με αποχετευτικό σύστημα, ο Πύργος δεν είχε μόνο αμυντική χρήση, αλλά ήταν και στρατιωτικό κατάλυμα. Στο εσωτερικό του υπήρχαν ένα δερβισικό ησυχαστήριο, πυριτιδαποθήκες και δεξαμενή νερού.

mixanitouxronou.gr

Share on Facebook Share on Twitter Share on Google Plus